آتاکسی (عدم هماهنگی و کنترل در حرکات)

تست ژنتیک بیماری آتاکسی در آزمایشگاه نوین ژنتیک :

تغییرات یا جهش های ژنی عامل بیماری آتاکسی ارثی را می توان به دو دسته تقسیم نمود جهش ناشی از تکرار توالی های سه تایی مانند CAG در ژن های عامل آتاکسی و تغییرات ژنتیکی غیر از تکرار سه تایی در ژن های دیگر عامل آتاکسی. برای جهش های معمول و غیر از تکرار سه تایی، می توان با آزمایش هول اگزوم یا Whole Exome Sequencing ، ژن های مربوط به این بیماری را مورد بررسی قرار دارد.

برای بررسی جهش های تکرار سه تایی ، نیاز است تا 12 ژن مربوط به این دسته هر یک بطور جداگانه بررسی گردند که با  تستی که در مرکز نوین ژنتیک انجام می شود 7 نوع از شایع ترین آنها با تکرار های سه تایی مورد بررسی قرار می گیرند .

لیست هفت ژن با تکرار 3 تایی مورد بررسی در مرکز نوین ژنتیک :

• SCA1( ATXN1 Gene )
• SCA2 ( ATXN2 Gene )
• SCA3 (ATXN3 Gene)
• SCA6 ( CACNA1A Gene )
• SCA7  ( ATXN7 Gene )
• SCA12 ( PPP2R2B Gene) 
• ( ATN1 Gene ) DRPLA

آتاکسی نخاعی–مخچه ای (spinocerebellar Ataxia = SCA) :

 آتاکسی یعنی عدم هماهنگی و کنترل در حرکات که نشانه‌ای از اختلالات عصبی بوده و ممکن است به طور ناگهانی یا به تدریج ایجاد شود . و علت بروز آن آسیب به مخچه میباشد. شایع ترین تظاهرات بالینی اولیه برای SCA ها مشکل راه رفتن است، در حالی که برخی از بیماران ممکن است به عنوان اولین علائم مشکلات گفتار یا مهارت دست داشته باشند. آتاکسی مخچه علامت بالینی کلیدی در همه SCA ها است، اما هر SCA می تواند ویژگی های منحصر به فرد خود را داشته باشد.

علائم آتاکسی:

اکثر افراد مبتلا به آتاکسی مشکل راه رفتن را به عنوان علامت اولیه نشان می دهند

•  مشکل در تکلم و بلع
• ضعف تعادل و راه رفتن
•  مشکل خواندن و نوشتن
•  بینایی  و حرکات سریع و غیرارادی به صورت بالا و پایین یا به طرفین در چشم‌ها (نیستاگموس)

علل بروز و انواع آتاکسی :

بروز آتاکسی به طور کلی می‌تواند به دو دلیل باشد؛ دلایل ارثی و دلایل اکتسابی

آتاکسی اکتسابی – یکی از دلایل مطرح برای ابتلا به آتاکسی اکتسابی می تواند مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد صرع، داروهای شیمی‌درمانی، آرام‌بخش‌ها و داروهای ضد تشنج مانند باربیتورات‌ها می تواند سبب آتاکسی باشد. مصرف الکل در درازمدت، مشکلات تیروئید و پاراتیروئید، به عنوان بیماری‌های خود ایمنی، کمبود برخی از ویتامین‌ها نظیر ویتامین E یا ویتامین‌های گروه B، مانند ویتامین‌های B1، B12  و B6 می‌تواند منجر به ایجاد آتاکسی شود. سکته مغزی که به صورت ناگهانی ایجاد می‌شود و ممکن است باعث بروز آتاکسی گردد‌‌. بیماری‌های خود ایمنی، این بیماری‌ها مانند سلیاک و بیماری‌هایی با روند مشابه که در اثر نقص و اختلال در سیستم ایمنی رخ می‌دهند و در واقع سیستم ایمنی به خود حمله‌ور می‌گردد، ممکن است باعث آتاکسی شوند.

آتاکسی ارثی – که در آن علائم به آهستگی در طی سال‌ها ایجاد می‌شوند و توسط ژن‌های معیوب ایجاد می‌شوند که فرد از والدین خود به ارث می‌برد. تاکنون حدود پنجاه نوع آتاکسی Spinocerebellar Ataxia (SCA)  ژنتیکی شناسایی شده است از میان آتاکسی های مغلوب، شایع ترین آن آتاکسی فردریش نام دارد. از انواع غالب که دارای جهش های تکرار سه تایی هستند 12 نوع آن با تکرار سه تایی همراه است که انواع 1 و 2 و 3 و 6 و 7  از شایع ترین ها هستند و نوع SCA3 در این بین از همه شایع تر است.

شیوع بیماری آتاکسی :

شایع ترین نوع آتاکسی فریدریش است و آتاکسی مخچه ای با شروع دیررس ایدیوپاتیک (ILOCA) که در آن مغز به مرور زمان به دلایل نامشخص آسیب می بیند. رایج ترین انواع آتاکسی نخاعی مخچه ای ، انواع یک تا هشت بیماری هستند .میانگین سن شروع بیمار در این چند نوع بیست تا سی سال می باشد به غیر از نوع شش که در چهل تا پنجاه سال بروز پیدا می کند. میزان شیوع آتاکسی مخچه نخایی نوع یک با فراوانی 1 تا 2 نفر از هر 100 هزار نفر می باشد. میزان شیوع آتاکسی نوع دو در کوبا شایع تر است و 40 نفر از هر 100 هزار نفر شیوع دارد. نوع شش و هفت و هشت کمتر از 1 نفر از هر صد هزار نفر فراوانی دارد..

دلایل ارثی آتاکسی :

دلایل ژنتیکی معمولا توسط نقص یک نسخه یا آلل از یک ژن غالب (معمولا از یک والد) و یا نقص دو نسخه یا آلل از یک ژن مغلوب و دریافت آن‌ها از پدر و مادر می تواند باشد. با وجود یک جهش ژنی و ساخته شدن پروتئین‌های غیرطبیعی، عمدتاً عملکرد سلول‌های عصبی در نخاع و همچنین مخچه مختل و بافت‌های موجود در این نواحی تحلیل می روند. معمولاً این نوع آتاکسی در اثر جهش‌های ژنی مختلف بروز کرده و اکثر آن‌ها پیشرونده هستند.

آتاکسی ژن‌های غالب :

بیشتر انواع آتاکسی به صورت اتوزومی غالب به ارث می رسند که در ادامه لیست تعدادی از انواع آنها دیده می شود . در میان چهار نوع رایج ، SCA1 سریع‌ترین پیشرفت را دارد و به دنبال آن SCA2 و SCA3 قرار دارند. SCA6 کندترین پیشرفت را دارد. یکی از عوامل، طول تکرار CAG پاتولوژیک است که می تواند میزان پیشرفت بیماری را تعیین کند، همچنین به نظر می رسد پیشینه قومی و سطوح تحصیلی هم در این مورد نقش ایفا می کنند.

ویژگی های بالینی در آتاکسی مخچه با توارث اتوزومی غالب :

  : SCA1 ( ATXN1) علائم هرمی شروع: دهه سوم یا چهارم

: SCA2 ( ATXN2)  افتالموپارزی زودرس و ساکاد آهسته. نوسان شدید تنه و لرزش اندام پروگزیمال شروع: دهه چهارم. طول عمر کوتاه می شود: بین 10 تا 15 سال پس از شروع.

 : SCA3 (ATXN3)علائم اکستراپیرامیدال/پارکینسونیسم. شروع سندرم پای بیقرار: بین دهه دوم تا پنجم بسیار متغیر است.

 :SCA6 (CACNA1A) آتاکسی مخچه خالص. ممکن است خیلی دیر شروع شود بدون سابقه خانوادگی شروع: دهه چهارم تا پنجم. ذهنیت به طور کلی تحت تاثیر قرار نمی گیرد.

SCA7 (ATXN7)  : از دست دادن بینایی، به ویژه در اوایل دوران نوجوانی به دلیل دژنراسیون رنگدانه ماکولا شبکیه

SCA8 (ATXN8) و (ATXN8OS) : علائم هرمی و خارج هرمی. به آرامی پیشرونده

 SCA10 (ATXN10) : صرع / تشنج جزئی عمومی یا پیچیده راجعه

 SCA12 (PPP2R2B ) لرزش اولیه به دنبال زوال عقل

SCA17 (TBP ) زوال عقل اولیه و علائم عصبی روانی (<50 سال)؛ همراه با کره و دیستونی علائم شناختی و رفتاری می تواند تظاهرات اولیه باشد

 SCA23 ( PDYN )  از دست دادن حس در اندام های دیستال

 SCA26 ( EEF2)  آتاکسی مخچه خالص

 SCA28 (AFG3L2)  افتالموپارزی زودرس، پتوز پلک

 SCA34 (ELOVL4)  ضایعات پوستی اریتماتوز پاپولوسکواموس

 SCA38 (ELOVL5)  آتاکسی مخچه خالص

 SCA40 (CCDC88 ) علائم هرمی

 SCA46 (PLD3)  آتاکسی حسی اندام تحتانی علاوه بر آتاکسی مخچه

 SCA47 (PUM1)  ناتوانی ذهنی اولیه، صرع

DRPLA (ATN1)   زوال عقل، کره، تشنج

توضیحات بیشتر در مورد علائم بالینی انواع SCA : بیماران SCA1 دیزآرتری و دیسفاژی زودرس دارند. بیماران SCA2 معمولاً ساکادهای آهسته، هیپورفلکسی، تیوباسیون تنه و لرزش وضعیتی و استراحتی دارند. بیمار SCA3 اغلب دیستونی، افسردگی، سندرم پای بیقرار، و پارکینسونیسم پاسخگو به لوودوپا دارند. به طور کلاسیک “آتاکسی خالص” بدون علائم خارج مخچه ای در نظر گرفته می شود و بیماران SCA7 همیشه به دلیل دژنراسیون ماکولا از بین می روند. بیماران SCA17 دارای علائم پیچیده ای از جمله زوال عقل، کریا و دیستونی هستند. گاهی اوقات بیماران SCA می توانند در ابتدا با علائم خارج مخچه ای، مانند پارکینسونیسم، قبل از ایجاد آتاکسی مخچه  مراجعه کنند. بنابر این، یک سابقه خانوادگی دقیق آتاکسی برای ایجاد شک بالینی به SCA مفید است.

آتاکسی‌های ژن‌های مغلوب

آتاکسی‌های ناشی از وجود ژن‌های مغلوب نیز چند نوع هستند که شایع‌ترین آن‌ها آتاکسی فریدریش است

در آتاکسی فریدریش علائم قبل از ۲۵ سالگی نشان داده می شود و ممکن است در اسکن مخچه سالم به نظر بیاید . مشکل اول در پاها به شکل قوس‌های بلند ظاهر شده و مشکلات دیگری مانند نارسایی قلب ، دیابت ،مشکل در شنوایی بینایی و تکلم نیز رخ میدهد

آتاکسی فریدریش : شیوع بیماری آتاکسی فریدریش  1 در 50000 هزار نفر است و در شمال اروپا انتشار بیشتری دارد. سفید پوستان بیشتر در معرضFA  قرار دارند. FA مردان و زنان را بصورت برابر مبتلا میکند اما زنان پیش آگهی بهتری دارند و طول عمر آنها پس از ابتلا ، حدود 20 سال بیشتر از مردان می باشد.

آتاکسی تلانژکتازی :

این نوع از آتاکسی که عملکرد مغز و سیستم ایمنی را مختل می‌سازد پیشرونده است. در کودکی به حالت مویرگ‌های قرمز رنگ کوچک در صورت ظاهر شده و باعث افزایش ریسک ابتلا به تومور مغزی، لوسمی یا لنفوم میشود

آتاکسی ناشی از بیماری ویلسون :

بیماری ویلسون که ناشی از تجمع مس در اندام های بدن مانند کبد، مغز، کلیه است یک بیماری ژنتیکی میباشد. این بیماری بر اثر اختلال در عملکرد ژنی که بر روی کروموزوم ۱۳ قرار گرفته ایجاد می‌شود. تجمع مس و عدم دفع صحیح آن به اندام‌ها از جمله مغز آسیب می‌رساند. بیماری ویلسون از والدین به فرزندان از طریق وراثت منتقل شده و باعث بروز اختلالاتی از جمله آتاکسی می‌شود

آتاکسی ناشی از RFC1 :

در فرآیند همانندسازی فاکتور C، یک گسترش تکراری فاکتور پنتانوکلئوتیدی دو آللی در ژن کنترل‌کنندۀ فاکتور همانندسازی C زیر واحد یک (RFC1) ، باعث بروز اختلال شده و این وضعیت می‌تواند به عنوان علت آتاکسی مخچه و یا سندرم آرفلکسی دهلیزی درنظر گرفته شود. این اختلال با سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در بدن و سرگیجه و گاهی سرفه‌های بی‌دلیل همراه است.

واتس آپ : 09911027094

اینستا : novin_genetic_laboratory

آدرس : مازندران ، ساری ، بلوار فرح آباد ، کوچه فرح آباد چهار ، جنب قنادی پاسارگاد